اول ماه مه را در حالی پشت سر می‌گذاریم که صدها هزار کارگر در سرتاسر جهان، خیابان‌ها و میدان‌ها را به اشغال خود درآوردند تا همبستگی و عزم راسخ خود در مبارزه‌علیه نظام سرمایه داری را با سردادن شعارها و برافراشتن پلاکاردها و پرچم های سرخ کارگری به نمایش بگذارند.
در اکتبر ۱۸۸۴ بود که “کنفدراسیون اتحادیه‌های سازمان یافته و اتحادیه‌های کارگری ایالات متحده و کانادا” خواهان اعتصابی سراسری در ۱ مه ۱۸۸۶ شدند. هدف، کاهش ساعت کار از ۱۲ ساعت به ۸ ساعت بود. در این روز در سراسر آمریکا بنا به برآوردهای مختلف بین ۳۰۰ تا ۵۰۰ هزار کارگر اعتصاب کردند. بزرگ‌ترین اعتصاب، در شیکاگو با ۹۰ هزار کارگر روی داد. ۳ مه ۱۸۸۶، پلیس به یک میتینگ کارگری در نزدیکی “مک‌کورمیک” حمله کرد و به سوی کارگران آتش گشود. ۶ نفر کشته و چندین تن زخمی شدند. شب بعد، هزاران کارگرمعترض در هی‌مارکت گرد آمدند. باز پلیس کوشید تظاهرات را بر هم بزند، اما هنوز تجمع ادامه داشت و فعالین اتحادیه‌ای به سخنرانی خود ادامه می‌دادند تا آن که فرد ناشناسی ناگاه بمب دینامیتی به سوی پلیس پرت کرد. در جا ۱ پلیس کشته و چند تن دیگر زخمی شدند. در پی انفجار بمب، پلیس کارگران را به گلوله بست. ده کارگر کشته و تعدادی مجروح شدند. با آن که هیچ‌گاه معلوم نشد، بمب‌انداز چه کسی‌ست، پلیس هشت نفر از رهبران کارگران را دستگیر کرد. در محاکمه‌ای ناعادلانه ۷ نفر به اعدام یک نفر به ۱۵ سال زندان محکوم شدند. حکم اعدام دو نفر توسط فرماندار ایلینویز به حبس ابد تبدیل شد. یکی از کارگران در زندان خودکشی کرد و ۴ نفر دیگر اعدام شدند.
در سال ۱۸۸۹ اولین کنگره انترناسیونال دوم، به پیشنهاد ریموند لیوینگ برپایی تظاهرات در سراسر جهان به مناسبت سالگرد این رویداد را تصویب کرد. سرانجام، در دومین کنگره انترناسیونال دوم به سال ۱۸۹۱، اول ماه مه به عنوان روز جهانی کارگر به تصویب رسید. از آن پس، احزاب سوسیالیست و اتحادیه‌های کارگری، یکی پس از دیگری اول ماه مه را روز جهانی کارگر اعلام کرده و با مبارزات خود، این روز را به عنوان تعطیل رسمی به ثبت رساندند.
گزارش‌های زیر، تنها گوشه‌هایی‌اند از مراسم متعدد اول ماه مه ۲۰۱۶ در سراسر جهان.
آمریکا: تظاهرات اول ماه مه در بسیاری از شهرهای آمریکا در سال‌های اخیر به فرصتی برای طرح خواست‌های رفاهی کارگران، مشکلات مهاجرین و نیز اعتراض به خشونت پلیس تبدیل شده است. اعتراض به سخنرانی‌های نژادپرستانه دونالد ترامپ از موارد محوری تظاهرات روز یکشنبه بود. بسیاری از شهرهای آمریکا، از جمله پورتلند، سانفرانسیسکو، اوکلند و لس‌آنجلس اول ماه مه آرامی را پشت سر گذاشتند. در لس‌آنجلس هزاران نفر در حمایت از خواست‌های کارگران، دفاع از حقوق برابر برای مهاجران و علیه سخنرانی‌های نژادپرستانه دونالدترامپ تظاهرات کردند. شدیدترین برخورد میان تظاهرات‌کنندگان و پلیس در شهر سیاتل رخ داد. به ادعای مقامات رسمی، تظاهرات‌کنندگان به سوی پلیس بطری، سنگ و کوکتل مولوتف پرتاب کردند و پلیس نیز با گاز اشک‌آور و “توپ‌های انفجاری”* به مقابله با آنان رفت. بنا به اخبار منتشره، طی این درگیری‌ها ۵ مأمور پلیس جراحات اندکی برداشته و ۹ نفر دستگیر شدند. سال گذشته نیز در این شهر، ۱۶ نفر دستگیر و ۳ پلیس زخمی شده بودند.
کانادا: روز یکشنبه، در تظاهرات سازمان داده شده توسط گروه ضد سرمایه “کلاک”، پلیس مونترآل برای متفرق کردن جوانان از گاز فلفل استفاده کرد. آنان نیز با پرتاب سنگ و اشیای دیگر به مقابله با پلیس رفتند. ۹ نفر طی این درگیری‌ها دستگیر شدند. درگیری سال گذشته بین پلیس و این گروه به دستگیری ۸۴ نفر و حمله پلیس با گاز اشک‌آور به تعدادی از خانواده‌ها و عابران انجامید.
در تظاهرات دیگری که توسط “فدراسیون کارگری کبک” فراخوانده شده بود، این فدراسیون و تعدادی دیگر از سازمان‌ها خواستار افزایش حداقل دستمزد به ۱۵دلار درهرساعت شدند.
فرانسه: در تظاهرات روز جهانی کارگر طبق گزارش اتحادیه ثژت ۷۰ هزار نفر شرکت داشتند. محور اعتراضات امسال کارگران، دانشجویان و سایر مردم فرانسه، مخالفت با تغییرات جدیدی بود که دولت فرانسه در نظر دارد درمقررات و قوانین مربوط به کار به تصویب برساند. این در صورت تصویب این تغییرات که از سوی دولت “اصلاحات” نامیده می‌شوند، کارفرمایان در عقد قراردادهای کاری از آزادی بیش‌تری برای “توافقات درونی” بر سر زمان کار برخوردار خواهند شد. به گفته اتحادیه ثژت، در صورت تصویب این قانون در هفته آینده، کارفرمایان قادر خواهند بود با نقض حقوق اساسی کارگران شرایط کاری و دستمزدها را به دلخواه خود تغییر دهند، و کمپانی‌ها کارکنان خود را راحت‌تر اخراج کنند. روز شنبه نیز، بیش از ۱۰۰ نفر از معترضین در تظاهرات دیگری علیه این رفرم دستگیر شده بودند. پلیس در برخورد با تعدادی از جوانان تظاهرکننده از گاز اشک آور استفاده کرد و ۳ تن نیز دستگیر شدند.
در مارسی حداقل ۵ نفر دستگیر شدند. تظاهرات‌کنندگان در پلاکاردهای خود فرانسوا هولاند را “خائن” نامیده و شعار “همه با هم” سر دادند.
ترکیه: هزاران تن به فراخوان چندین اتحادیه کارگری در شهرهای مختلف ترکیه از جمله استانبول، آنکارا، چناق‌قلعه و سقاریه در تظاهرات اول ماه مه شرکت کردند. دولت ترکیه امسال برای مقابله با تظاهرات اول ماه، ۲۴۵۰۰ تن از نیروهای امنیتی خود را بسیج کرده بود. پلیس به بهانه مسایل امنیتی، تظاهرات‌کنندگان را پیش از ورود به محل تجمع مورد تجسس بدنی قرار می‌داد. در ازمیر تعدادی از مردم در اعتراض به این عمل، برهنه شدند. تظاهرات مردم ترکیه در بسیاری از شهرها بدون درگیری به پایان رسید. یکی از فراخوان‌دهندگان اصلی تظاهرات استانبول، “کنفدراسیون اتحادیه‌های مترقی ترکیه” بود. هزاران نفر پیش از ورود به محل تجمع که میدان باقرکوی واقع در نزدیکی فرودگاه بود، مورد بازرسی بدنی قرار گرفتند. در این تظاهرات چندین نفر از هواداران حزب دمکراتیک خلق دستگیر شدند. به جز این محل، تعدادی از تظاهرات‌کنندگان تلاش کردند طبق سنت هر ساله خود را به میدان تقسیم برسانند که با حمله وحشیانه پلیس مواجه شدند. میدان تقسیم، تا پیش از سال ۱۹۷۷ محل گردهمایی‌های اول ماه مه بود. در “مه خونین” سال ۱۹۷۷ افراد ناشناسی به سوی تظاهرات‌کنندگان اول ماه مه که بالغ بر ۵۰۰ هزار نفر می‌شدند، آتش گشودند. ده‌ها نفر کشته و بیش از ۱۲۰ نفر مجروح شدند. پلیس ترکیه پس از این حادثه چندین نفر را بازداشت کرد، اما آنان هیچ‌گاه محاکمه نشدند. از آن زمان تا اواخر دهه ۲۰۰۰ تجمع در این میدان ممنوع بود. در اواخر دهه ۲۰۰۰ برگزاری مراسم در این میدان مجددا آزاد اعلام شد. اما در سال ۲۰۱۳ مجددا میدان به روی تظاهرات‌کنندگان بسته شد که به برگزاری تظاهرات علیه دولت منجر شد.
براثر اقدامات وحشیانه پلیس در روز یکشنبه در استانبول، یک مرد ۵۷ ساله توسط یک خودروی پلیس زیر گرفته و کشته شد. بنا به گزارش‌های رسمی در این روز ۲۰۷ نفر دستگیر شده‌اند.
پس از بمب‌گذاری در یک خودرو در نزدیکی ایستگاه پلیس در شهر غازیان تپه، ۲ پلیس کشته و ۲۲ نفر زخمی شدند و تظاهرات اول ماه مه لغو شد. در مراسم سال گذشته نیز پلیس علیه معترضان از توپ آب‌پاش و گاز اشک‌آور استفاده کرد.
لازم به یادآوری‌ست که پارلمان ترکیه در سال گذشته، قانون امنیتی جدیدی را شبانه به تصویب رساند. طبق این قانون جدید، حضور در تظاهرات با ماسک ممنوع است و پلیس می‌تواند حتا بدون حمله‌ای از سوی تظاهرکنندگان به سوی آنان شلیک کند. تشخیص “خشونت‌طلب” بر عهده پلیس گذاشته شد و هم‌چنین اختیارات پلیس در بازداشت و تفتیش خانه افراد مشکوک افزایش یافت.
ژاپن: فدراسیون اتحادیه کارگری ژاپن در بیانیه‌ای اعلام کرد ۳۰ هزار نفر در شهر توکیو در پارک مرکزی شهر گرد آمدند. شرکت‌کنندگان خواهان دستمزد بیش‌تر، بهبود استانداردهای زندگی بودند. آنان هم‌چنین به قرارداد تجاری “مشارکت اقیانوسیه” اعتراض داشتند.
فیلیپین: در شهرهای گوناگون فیلیپین در آستانه انتخابات ریاست جمهوری در ۹ ماه مه برگزار شد. در مانیل ۲۰۰۰ نفر از چپ‌ها با پلیس ضد شورش درگیر شدند. پلیس برای مقابله با تظاهرات‌کنندگانی که قصد داشتند به سوی سفارت آمریکا بروند، از سپر و آب‌پاش استفاده کرد. به گفته رهبران اتحادیه‌ای ۲۰ نفر زخمی شدند. صدها نفر دیگر در نزدیکی کاخ ریاست جمهوری، آدمک تصویرگر رئیس جمهور فیلیپین را به آتش کشیدند و اطراف آن به رقص پرداختند. افزایش حقوق، برچیدن کارهای پیمانی، کاهش مالیات، بهبود شرایط کار و مزایای بازنشستگی، توقف خصوصی‌سازی خدمات اجتماعی و قطع سلطه و کنترل بیگانگان از جمله مطالبات تظاهرات‌کنندگان بودند.
روسیه: ده‌ها هزار نفر در روز اول ماه در میدان سرخ مسکو گرد آمدند. در این تظاهرات چپ‌ها، مطالباتی هم‌چون عدم افزایش مالیات‌ها و قیمت‌ها، حقوق و مزایای بازنشستگی بیش‌تر طرح شد.
کشورهای دیگر: افزایش حداقل دستمزد و کاهش ساعت کار از خواسته‌های اتحادیه‌های کارگری تایوان در روز اول ماه بود.
در داکا، بنگلادش، در حدود ۲۰۰۰ کارگر نساجی، رهبران و فعالین اتحادیه‌ای در خیابان اصلی شهر به تظاهرات پرداختند. خواست آنان افزایش حداقل دستمزد و بهبود شرایط کاری بود. آنان هم‌چنین خواستار آن بودند که روز ۲۴ آوریل به یاد کارگران کشته شده در ریزش کارخانه “رانا پلازا” که به مرگ بیش از ۱۱۳۰ کارگر منجر شد، روز تعطیل ملی اعلام شود.
در پایتخت کره جنوبی، سئول، هزاران کارگر به فراخوان فدراسیون اتحادیه‌های کره برای شرایط کاری بهتر و برچیدن قراردادهای موقت به خیابان‌ها آمدند.
در اندونزی، بیش از ۲۵ هزار کارگر، در حالی که تی‌شرت‌های سرخ بر تن و پرچم‌های سرخ در دست داشتند، به تظاهرات پرداختند. آنان خواهان توقف اخراج‌ها، توقف اجرای سیاست بازار آزاد و افزایش حداقل حقوق بودند.
ایران: روز جهانی کارگر در ایران تعطیل رسمی نیست. امری که یکی از خواسته‌های کارگران طی سال‌های متمادی بوده است. اما این تنها مشکل کارگران ایران نیست. با قبضه قدرت توسط جمهوری اسلامی پس از انقلاب ۵۷، به جز سال‌هایی استثنایی تظاهرات اول ماه مه ممنوع بوده است. به جز آن، نیروهای امنیتی رژیم با تهدیدها، احضارها و دستگیری‌کارگران و فعالین کارگری پیش از اردیبهشت ماه، و در روز جهانی کارگر کوشیده‌اند مانع هر گونه تجمع و گردهمایی شوند. هم‌اکنون نیز تعدادی از فعالان کارگری به علت برگزاری مراسم اول ماه مه و دفاع از حقوق کارگران در زندان به سر می‌برند. امسال نیز حداقل ۱۲ تن از کارگران در شهرهای مختلف بازداشت و ۴ تن احضار شدند. گرچه برخی از بازداشت‌شدگان آزاد شدند، اما هنوز از سرنوشت دو تن از آنان اطلاعی در دست نیست. این همه بگیر و ببند، اما، کارگران را از تلاش برای بزرگداشت این روز بازنداشته است.
هفته گذشته، سندیکاها، تشکل‌ها و نهادهای کارگری گوناگون با انتشار قطعنامه‌های مشترک یا مستقل به استقبال این روز رفتند. در یکی از این قطعنامه‌ها، کمبود سال گذشته نیز جبران شده بود و سندیکای شرکت واحد و سندیکای کارگران هفت‌تپه به همراه سندیکای کارگران ساختمانی و نقاش استان البر، کمیته پیگیری ایجاد تشکل‌های کارگری و کمیته هماهنگی برای کمک به ایجاد تشکل‌های کارگری، بر سر قطعنامه مشترکی به توافق رسیده بودند.
قطعنامه‌هایی که به جز طرح خواست‌های معیشتی هم‌چون افزایش حداقل دستمزد، پرداخت دستمزدهای معوقه، برچیدن قراردادهای سفیدامضا و موقت، بهبود شرایط و ایمنی کار، توقف خصوصی‌سازی‌ها و اخراج‌ها و بیکارسازی‌ها، پایان دادن به برخوردهای امنیتی و آزادی کارگران زندانی، خواست‌هایی هم‌چون برابری حقوق زن و مرد، ممنوعیت کار کودکان، رفع تبعیض و بی‌عدالتی علیه کارگران مهاجر به ویژه کارگران افغان، برخورداری از حق ایجاد تشکل، برقراری آزادی‌های سیاسی از جمله آزادی بیان و مطبوعات و… در میان مطالبات‌شان به چشم می‌خوردند.
به جز انتشار قطعنامه‌های‌مشترک که گام بسیار مثبتی بود، کارگران در برخی از شهرها به خیابان آمدند و به طرح خواست‌های خود پرداختند. در تهران، تعدادی از اعضای سندیکای شرکت واحد به همراه دانشجویان و معلمان با حضور در خیابان طالقانی پلاکاردهایی در دست گرفتند و خواهان دستمزد عادلانه، آزادی کارگران زندانی و حق ایجاد تشکل شدند. گرچه، هر تلاش برای برگزاری جلسات و تجمعات مستقل با بازداشت، حبس و شکنجه کارگران روبرو می‌شود، اما هنوز برگزاری یک مراسم مستقل، هم‌چون مراسم روز کارگر در پارک لاله در سال ۸۸ خالی بود.
گروه‌های کوهنوردی کارخانجات استان البرز و استان تهران، به رغم تمام محدودیت‌ها، به همراه خانواده‌ها گل‌گشتی در اطراف کرج سازمان دادند. به جز آن، در شهرهای مختلف کردستان نیز این روز گرامی داشته شد. در سنندج، تعدادی از کارگران و مردم سنندج، به خیابان آمدند و به طرح مطالباتی هم‌چون اعتراض به بیکاری و دستمزدهای زیر خط فقر / حق داشتن تشکل‌های کارگری، شعارهای “کارگر زندانی آزاد باید گردد / دستمزدهای معوقه کارگران باید فوری پرداخت گردد / بیمه بیکاری برای تمامی کارگران بیکار و آماده به کار / تعطیلی اول ماه مه” سر دادند. شب‌هنگام نیز در چند نقطه شهر به نورافشانی آسمان شهر دست زدند. در سقز، ده‌ها نفر از کارگران خباز در دفتر سندیکای خبازان گرد آمدند.
در پایان، اگر بخواهیم یک جمع‌بندی از خواسته‌های کارگران در سال جاری ارائه داد، می‌توان گفت با اندکی تفاوت، در تمام کشورهای جهان از کشورهای پیشرفته سرمایه‌داری تا کشورهای عقب‌مانده‌تر، خواست کارگران توقف سیاست‌های نئولیبرالی‌‌ست که به دستمزدهای ناچیز، وخیم‌تر شدن شرایط کار و معیشت کارگران، خصوصی‌سازی‌ها، رواج قراردادهای موقت، و در یک کلام یورش همه‌جانبه سرمایه‌داران و دولت‌های حامی آنان به حقوق و دستاوردهای کارگران زیر چتر این سیاست منجر شده است. اما حضور کارگران در خیابان‌ها و بزرگداشت این روز در ابعاد گسترده و در دورترین نقاط جهان، هم‌چنین نماد روحیه پیکارطلبی این طبقه است. طبقه‌ای که آینده بشریت در دستان توانای اوست.
زیرنویس:
* توپ‌های انفجاری نوعی نارنجک لاستیکی توپ شکل است که پس از انفجار صدای مهیب و نور شدیدی تولید می‌کند. این توپ هم‌چنین گاز فلفل منتشر می‌کند.
نظرات شما